BORDRO NEDİR?
İşçilerin elde ettikleri ücretler, onların gelirleridir ve vergiler, sigorta primleri gibi bazı kesintilere tabidir. İşletmeler her ay işçilerini, elde ettikleri ücretleri ve bunlardan yapılan kesintileri gösteren listeler (tek tek ve/veya toplu) düzenlemekle yükümlüdürler. Bu listelere bordro diyoruz.
Maaş bordrosu, işçileri tek tek bilgilerinin olduğu ücret bordrosu hesaplama pusulası şeklinde ve işletmenin bütününü bölüm bölüm veya toplu olarak gösteren listeler şeklinde olmalıdır.
İşletmenin bölüm bölüm veya topluca gösteren liste şeklinde maaş bordroları düzenlemek yasal zorunluluk olmamasına rağmen, şirket kaşesi ve yetkilinin imzası ile resmi evrak niteliği kazanır. Dolayısıyla içerisinde ki bilgilerin doğru ve tam olması gerekir!
5.12.2017 tarih ve Sayı : 30261 Resmi Gazetede yayınlanan SOSYAL SİGORTA İŞLEMLERİ YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN YÖNETMELİK ile, bordro ve ilgili evrakın ve bunlara dayanarak düzenlenecek beyannamelerin gerçeğe aykırı olması halinde yapılacak işleme açıklık getirilmiştir. “Kanuna göre Kuruma verilmesi gereken belge, bildirge ve beyannamelerin, daha az prim ödemek, yararlanamayacağı sigorta prim teşvik, destek veya indirimlerinden yararlanmak veya daha fazla yararlanmak, özel nitelikteki inşaat işleri ve ihale konusu işlerde asgari işçilik tutarını tamamlamak, iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık, analık, genel sağlık, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarından haksız menfaat sağlamak gibi amaçlarla kasten gerçeğe aykırı olarak düzenlendiğinin tespit edilmesi halinde 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 204 üncü, 206 ncı ve 207 nci maddeleri kapsamında Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda bulunulur. “
Bordro yasal zorunluluk olarak, aylık düzenlenmelidir. İşçi ücretleri aylıktan daha uzun süreyle belirlenenez. Daha kısa süreli örneğin haftalık, günlük, saatlik vs. belirlendiği durumlarda ilgili ayda hakedilen ücretler tek bordroda gösterilir.
BORDRO HESAPLAMA
BORDRONUN İÇERİĞİ
Bordroda bulunması gereken yasal ve zorunlu bilgiler veya gerekli bilgiler şunlardır:
- İşçinin Adı soyadı
- İşçinin TC Kimlik numarası
- İşçinin (varsa) sicil numarası
- İşçinin işe giriş tarihi
- İşçinin işten çıkış tarihi
- İşçinin Brüt Ücreti, ücret aylık, günlük, saatlik veya başka bir yöntemle belirlenmiş olabilir. Her durumda bu bölüme işçinin 30 gün çalıştığında elde edeceği ücretin brüt hali yazılacaktır. Bu bölüme yazılacak ücret asgari ücretten az olamaz! Çünkü işçinin ücreti günlük belirlenmesi halinde günlük asgari ücretten, aylık belirlenmesi halinde aylık asgari ücretten az olamaz. Örneğin, işçi bir gün çalışmışsa, ücreti en az, 98,10-TL, onyedi gün çalışmışsa, ücreti en az, 1.667,70-TL, otuz gün çalışmışsa, ücreti en az, 2.943,00-TL olacaktır.
-
İşçinin çalıştığı gün sayısı: Bu bölüme sigortalıların ay içinde prim almaya hak kazandıkları gün sayıları yazılır. Ay içinde tam çalışılması halinde, ay içindeki gün sayısına bakılmaksızın, 30 gün olarak dikkate alınmalıdır. Ay içinde tam çalışılmamışsa işçinin çalıştığı gün sayısı dikkate alınmalıdır. Ayın ilk gününde işe giren ve o ayda tam çalışan sigortalılar hariç, ay içinde işe giren sigortalıların prim ödeme gün sayıları, işe giriş tarihleri ve ayın kaç gün olduğuna bakılarak parmak hesabı yapılmak suretiyle hesaplanır. Yani, sigortalının işe girdiği günden önceki gün sayısı, o aydaki toplam gün sayısından düşülür.
Örneğin; sigortalının işe girdiği ay 30 gün çekiyorsa ve sigortalı ayın yedisinde işe girmişse, 30 – 6 = 24 gün üzerinden bildirilir. Eğer ay 31 gün çekiyorsa ve ayın onikisinde işe girmişse, 31 – 11 = 20 gün olarak bildirilir.
Ayın/dönemin son gününde çalıştıktan sonra işten ayrılan sigortalılar hariç olmak üzere, ay içinde işten ayrılan sigortalıların prim ödeme gün sayıları, işten çıkış tarihleri ve ayın/dönemin kaç gün olduğuna bakılarak parmak hesabı yapılmak suretiyle hesaplanır. Sigortalı o ayın ilk gününden beri işyerinde çalışıyor ve ay bitmeden işyerinden ayrılmışsa, ayın kaç gün çektiğine bakılmaksızın, ayrıldığı gün ayın kaçıncı gününe tekabül ediyorsa o kadar gün üzerinden sigortalı olarak bildirilecektir.
Örneğin; ayın üçünde ayrılmışsa 3, ayın yirmibirinde ayrılmışsa 21 gün üzerinden prim ödeme gün sayısı girilir. - İşçinin Aylık Kazancı: Bu bölüme işçinin brüt ücreti üzerinden ilgili ayda hakettiği tutar yazılır. Yani, günlük ücretin çalışılan günle çarpılması yöntemiyle bulunur. (Brüt ücret/30 x gün)
- İşçinin Diğer Gelirleri: Bu bölüme işçinin ilgili ayda elde ettiği ücret dışı gelirleri yazılır. Bunlar, fazla çalışma ücreti, ikramiye, prim ve benzeri sosyal hak ve yardımlar olabilir. İşçiye yapılan her ödeme sigorta primi ve/veya gelir vergisi kesintisine tabi olmayabilir. Bazı gelirler sigorta primi kesintisinden muaf olabileceği gibi, bazıları da gelir vergisi kesintisinden muaf olabilir. Bu bölüme yazılan gelirler muafiyet durumuna göre; prime esas kazanç toplamına ve/veya gelir vergisi matrahına alınmalıdır. Bu türden haklar kural olarak ödendiği ayda bordroya alınmalıdır. Örneğin, işçiye ücretsiz izin dolayısıyla çalışmadığı bir ayda eğitim yardımı yapılırsa; bu yardım çalıştığı ayın bordrosuna dahil edilir.
- İşçinin Toplam Kazancı Veya Toplam Geliri: Bu bölüme işçinin ilgili ayda aylık kazancı ve diğer gelirlerinin toplamı yazılır. Yapılacak tüm vergi ve sigorta prim kesintileri topam kazanç üzerinden yapılmalıdır.
- Prime Esas Kazanç (PEK): Bu bölüme işçinin prime esas kazancı yazılır. Prime esas kazanç, toplam kazancın asgari ücretle asgari ücretin 7.5 katı arasında kalan bölümüdür. Yani 2019 yılı değerleriyle belirtirsek; 2.558,40-TL ile 19.188,00-TL arasında kalan bölümüdür. Başka bir deyişle PEK asgari ücretten az, asgari ücretin 7,5 katından çok olamaz!
- Prime Esas Kazanç (PEK) Devri Takibi: Esas ücretin dışında, diğer gelirlerle birlikte tavan aşılırsa; prim dışı kalan tutar bir sonraki ayın prime esas kazancına eklenir. Pek devri takibi 2 ay boyunca yapılır.
- SGK Primi İşçi Payı: prime esas kazançtan aylık yüzde ondört oranında sigorta primi kesilir. Değişik kanunlara tabi olarak çalışan işçilerin sigorta prim kesinti oranları farklı olmaktadır. Örneğin emekli çalışanlarımızdan sosyal güvenlik destek primi keseriz. Sosyal güvenlik destek prim oranı % 7,5’tir. 3308 sayılı mesleki eğitim kanununa tabi olarak çalışan stajyerlerin sigorta prim kesinti oranı sıfırdır.
- İşsizlik Sigortası Primi İşçi Payı: prime esas kazançtan aylık yüzde bir oranında işsizlik sigortası primi kesilir.
- Gelir Vergisi Matrahından Düşülecek Tutarlar: Bu bölüme işçinin ilgili ayda toplam kazancı üzerinden vergi matrahına ulaşılırken düşülecek tutarlar yazılır. Bunlar, sgk primi işçi payı, işsizlik primi işçi payı, (varsa) sakatlık indirimi, (varsa) sendika aidatı ve diğer vergi matrahından düşülecek tutarlardır.
2020 yılı sakatlık indirimi
- Derece sakatlık 1.400,00-TL
- Derece sakatlık 790,00-TL
- Derece sakatlık 350,00-TL
16. Kümülatif Gelir Vergisi Matrahı: Bu bölüme işçinin içinde bulunulan takvim yılında oluşan vergi matrahları toplamı yazılır.
17. Gelir Vergisi Matrahı: Bu bölüme toplam kazançtan düşülebilecek tutarlar düşüldükten sonra kalan tutarlar yazılır.
18. Gelir Vergisi : Bu bölüme gelir vergisi matrahının gelir vergisi oranıyla çarpılması sonucu bulunacak tutarlar yazılır. Gelir vergisi oranları yıllık olarak belirlenen tarifelerdir.
2020 yılı gelir vergisi tarifesi
| 0 | - 22.000,00 | %15 |
| 22.000,00 | - 49.000,00 | %20 |
| 49.000,00 | - 180.000,00 | %27 |
| 180.000,00 | ve fazlası için | %35 |
19. Asgari Geçim İndirimi (AGİ): Bu bölüme işçinin asgari geçim indiriminin hangi diliminden yararlanacaksa, o dilimde ki tutar yazılır. 2018 yılı için AGİ Tutarları:
| DURUMU | AGİ TUTARI |
| Bekâr | 220,73.TL |
| Evli, Eşin Geliri Olan | 220,73.TL |
| Evli, Eşin Geliri Olan, Bir Çocuk | 253,83 TL |
| Evli, Eşin Geliri Olan, İki Çocuk | 286,94 TL |
| Evli, Eşin Geliri Olan, Üç Çocuk | 331,09 TL |
| Evli, Eşin Geliri Olan, Dört Çocuk | 353,16 TL |
| Evli, Eşin Geliri Olan, Beş Çocuk | 375,23 TL |
| Evli, Eşin Geliri Olmayan | 264,87 TL |
| Evli, Eşin Geliri Olmayan, Bir Çocuk | 297,98 TL |
| Evli, Eşin Geliri Olmayan, İki Çocuk | 331,09 TL |
| Evli, Eşin Geliri Olmayan, Üç Çocuk | 375,23 TL |
| Evli, Eşin Geliri Olmayan, Dört Çocuk | 375,23 TL |
| Evli, Eşin Geliri Olmayan, Beş Çocuk | 375,23 TL |
20. Ödenecek Gelir Vergisi: Bu bölüme işçinin gelir vergisinden asgari geçim indirimi düşüldükten sonra bulunacak olan tutar yazılır.
21. Vergisi: Bu bölüme işçinin toplam kazancının damga vergisi oranıyla çarpılmasıyla bulunacak olan tutar yazılır. Damga vergisi oranı: %0 7,59 veya 0,00759
22. Kesintiler Toplamı: Bu bölüme işçinin ilgili ayda tüm kesintilerinin toplanmasıyla bulunacak olan tutar yazılır.
23. Net Ücret: Bu bölüme işçinin toplam kazançtan kesintiler toplamının düşülmesiyle bulunacak olan tutar yazılır.
24. Kesintiler: Bu bölüme icra kesintileri ve nafaka ödemeleri gibi kesintiler yazılır.
25. Ödenecek Ücret: Bu bölüme net ücretten (varsa) özel kesintiler düşüldükten sonra bulunacak olan tutar yazılır.
BORDRO HESAPLAMA ÖRNEKLERİ
1-) 2020 Yılı Asgari Ücret Hesabı
| Brüt Ücret : | 2.943,00 |
| SGK primi işçi payı : | 412,02 |
| İşsizlik primi işçi payı : | 29,43 |
| Gelir Vergisi Matrahı: | 2.501,55 |
| Gelir Vergisi : | 375,23 |
| Asgari geçim indirimi | 220,73 |
| Ödenecek Gelir Vergisi : | 154,50 |
| Damga Vergisi : | 22,34 |
| Kesinti toplamı : | 618,29 |
| Net Ücret | 2.324,71 |
Not: Asgari geçim indirimi bekar işçi için hesaplanmıştır.
İşçinin zorunlu bes kesintisi olmadığı varsayılmıştır. Eğer varsa, prime esas kazancın % 3’ü kadar bes kesintisi uygulanmalıdır.
2-) Ek ödemelerle tavanı geçen işçiye göre maaş hesaplama
Ocak 2020 döneminde 15.400,00-TL ücreti ve 13.400,00-TL ikramiyesi olan bir işçinin bordrosu şu şekilde olacaktır.
| Brüt Ücret : | 15.400,00 |
| Ek kazanç : | 15.400,00 |
| Toplam Kazanç: | 30.800,00 |
| Prime Esas Kazanç: | 22.072,50 |
| Prime Esas Kazanç Devri Takibi: | 8.727,50 |
| SGK primi işçi payı : | 3.090,15 |
| İşsizlik primi işçi payı : | 220,73 |
| Gelir Vergisi Matrahı: | 27.489,12 |
| Gelir Vergisi : | 4.397,42 |
| Asgari geçim indirimi : | 220,73 |
| Ödenecek Gelir Vergisi : | 4.176,69 |
| Damga Vergisi : | 233,77 |
| Kesinti toplamı : | 7.721,34 |
| Net Ücret | 23.078,66 |
Not: Asgari geçim indirimi bekar işçi için hesaplanmıştır.
İşçinin zorunlu bes kesintisi olmadığı varsayılmıştır. Eğer varsa, prime esas kazancın % 3’ü kadar bes kesintisi uygulanmalıdır.
3-) Net ücret alan işçiye göre maaş hesaplama:
Ocak 2020 döneminde 3.500,00-TL net ücret alan bir işçinin bordrosu şu şekilde olacaktır.
| Brüt Ücret : | 4.586,97 |
| Ek kazanç : | 0,00 |
| Toplam Kazanç: | 4.586,97 |
| Prime Esas Kazanç: | 4.586,97 |
| SGK primi işçi payı : | 642,18 |
| İşsizlik primi işçi payı : | 45,87 |
| Gelir Vergisi Matrahı: | 3.898,92 |
| Gelir Vergisi : | 584,84 |
| Asgari geçim indirimi : | 220,73 |
| Ödenecek Gelir Vergisi : | 364,11 |
| Damga Vergisi : | 34,82 |
| Kesinti toplamı : | 1.086,97 |
| Net Ücret | 3.500,00 |
Not: Asgari geçim indirimi bekar işçi için hesaplanmıştır.
İşçinin zorunlu bes kesintisi olmadığı varsayılmıştır. Eğer varsa, prime esas kazancın % 3’ü kadar bes kesintisi uygulanmalıdır.
4-) Net ücret alan işçiye göre maaş hesaplama:
Nisan 2020 döneminde 3.500,00-TL net ücret alan bir işçinin bordrosu şu şekilde olacaktır. (İşçinin gelir vergisi oranı % 20’dir.)
| Toplam Kazanç: | 4.876,89 |
| Prime Esas Kazanç: | 4.876,89 |
| SGK primi işçi payı : | 682,76 |
| İşsizlik primi işçi payı : | 48,77 |
| Gelir Vergisi Matrahı: | 4.145,36 |
| Gelir Vergisi : | 829,07 |
| Asgari geçim indirimi : | 220,73 |
| Ödenecek Gelir Vergisi : | 608,34 |
| Damga Vergisi : | 37,02 |
| Kesinti toplamı : | 1.376,89 |
| Net Ücret | 3.500,00 |
Not: Asgari geçim indirimi bekar işçi için hesaplanmıştır.
İşçinin zorunlu bes kesintisi olmadığı varsayılmıştır. Eğer varsa, prime esas kazancın % 3’ü kadar bes kesintisi uygulanmalıdır.